อาณาจักรอโยธยาถือกำเนิดขึ้น ณ ดินแดนลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยาตอนใต้ โดยสืบทอดมรดกทางอารยธรรมมาจากอาณาจักรละโว้ และเติบโตขึ้นอย่างรวดเร็วด้วยอาศัยภูมิประเทศที่เอื้อประโยชน์ต่อการค้าขาย อโยธยาได้รายได้จากการตั้งด่านเก็บภาษีปากเรือและเป็นศูนย์กลางจำหน่ายสินค้าหลากหลายจากทั่วแว่นแคว้นในเอเชีย ทางด้านการทหาร อโยธยาได้ขยายอำนาจรวบรวมอาณาจักรใหญ่น้อยที่รายรอบให้รวมเป็นหนึ่งและสร้างความเป็นปึกแผ่นของราชวงศ์ โดยพระเจ้าอู่ทองแห่งราชวงศ์อโยธยาได้อภิเษกกับราชธิดาแห่งราชวงศ์สุพรรณภูมิ สร้างความสัมพันธ์ทางพระราชอำนาจให้แน่นแฟ้นกระทั่งไม่มีเมืองใดในแถบนั้นหาญต่อกร
ครั้นต่อมา เกิดโรคระบาดขึ้นในอาณาจักร พระเจ้าอู่ทองจึงรับสั่งให้ย้ายเมืองมาอยู่ทางฝั่งตะวันตกของแม่น้ำเจ้าพระยา บริเวณเมืองใหม่นี้มีลักษณะคล้ายเกาะกลางน้ำซึ่งล้อมรอบด้วยแม่น้ำสามสาย พระเจ้าอู่ทองจึงทรงดำริให้ตั้งอาณาจักรอยู่แห่งนี้เป็นการถาวร และทรงสถาปนาพระนครแห่งใหม่นี้ว่ากรุงอยุธยาศรีรามเทพนคร ซึ่งมีราชวงศ์อู่ทองเป็นปฐมวงศ์
